De formele start van de Stichting Jazz is 1976 maar we beginnen in 1970, of eigenlijk ergens eind jaren ’60. Helemaal kunnen we niet meer achterhalen wanneer er precies wat gebeurde. De jazzarchieven uit die tijd zijn helaas bij oud-bestuursleden door waterschade onleesbaar geworden en ze verdwenen bij het oud papier, lang geleden. Het Groninger archief bezit ongetwijfeld nog het nodige maar dat is momenteel door de Coronamaatregelen gesloten.
Eind jaren ‘60
De eerste jaren moeten we reconstrueren aan de hand van het boek van Eddy Determeijer (1942), Ruige Dagen, oude krantenartikelen en gesprekken met de mannen en vrouwen van toen, voor zover ze nog onder ons zijnen het Groninger poparchief.
Eind jaren ’60 bestaat er een rijke pop-cultuur in de stad, gevormd door een grote schare liefhebbers van soul en pop, jonge hippies en Beatles- en Jimi Hendrixliefhebbers. Er is nog niet een echte jazzscene, die is verbrokkeld, weinig gestructureerd en door Eddy Determeijer uitgebreid beschreven in Ruige Dagen. Die scene speelt zich m.n. af in De Koffer, de Lucky Star en in de legendarische Mambobar (een zaaltje boven het huidige café De Toeter).
De Mambobar is het podium van Jazzclub ’64 een club fanatieke jazzliefhebbers. Hier spelen o.a. Don Byas, Johnny Griffin, Hank Mobley, Lucky Thompson en Dexter Gordon en er is een vaste huisband met o.a. Roel Hemmes (van de platenzaak). In het bestuur zitten o.a. pianist Rein de Graaff, Ton Spelbrink, Anne Houtman en Jasper de Vries die later het initiatief neemt tot Swingin’ Groningen. Wegens geldgebrek stopt de club ermee in 1969. Een voorstel van Ton Spelbrink voor betaald lidmaatschap wordt afgewezen. De Mambobar brandt in 1972 af en sluit de deuren.
Chappaqua
In 1969 begint ook jongerencentrum Chappaqua, aan de Zoutstraat 14, met de organisatie van concerten. Vooral geïmproviseerde muziek. Programmeur is Eddy Determeijer. Hij programmeert o.a. Hans Dulfer, het Instant Composers Pool maar ook niemand minder dan Dexter Gordon die tamelijk laveloos en laat op de avond alsnog een gedenkwaardig concert geeft.
Gelijktijdig programmeert Henri ‘Hannibal” de Wolff (van de latere gelijknamige prijs) jazzconcerten in café bar De Koffer.
Jazzwerkgoep Groningen
In Groningen is op dat moment ook de “jazzwerkgroep Groningen” actief met jazz, een groepje fervente jazzliefhebbers en muzikanten. Veel budget is er niet, grote namen kunnen ze dus niet programmeren en de werkgroep beperkt zich tot lokale bandjes.
Freddie Hubbard
De werkgroep vat het plan op om in de Martinihal een voor die tijd groot jazz-evenement te organiseren. Het eerste jazzfestival in de stad. Het evenement vindt plaats op 26 september 1970.
Op het programma staan het Freddy Hubbard Quintet (trompet en flugelhorn), Junior Cook (tenor- en sopraansax):Kenny Barron, (piano),Juini Booth (bas) en Louis Hayes (drums). Verder nog de nieuwe Arnhemse formatie Association van drummer Pierre Courbois met o.a. Jasper van ’t Hof (piano). En nog Henny Vonk – vocaliste bij Boy Edgar’s Big Band – met een eigen trio. Een echt jazzfestival dus.
Oprichting Stichting Werkgroep Jazz in Groningen
De werkgroep klopt bij de gemeente aan om subsidie maar die vindt dat de werkroep eerst wel wat formeler opgezet moet worden. Om het concert van Hubbard mogelijk te maken moet in navolging van Amsterdam een stichting worden opgericht. Dat wordt de “Stichting Jazz Werkgroep Groningen” die als doel krijgt de ontwikkeling van jazz en hedendaagse muziek te bevorderen voor een breed publiek in de stad Groningen en omgeving. De werkgroep zal elk kwartaal “een jazz-evenement met medewerking van bekende musici” gaan organiseren. Nu de werkgroep een formele basis heeft besluit de gemeente Groningen jaarlijks fl 6000,– (omgerekend nu ongeveer €2725) aan de werkgroep te verstrekken.
De stichting wordt op 31 augustus 1970 formeel opgericht.
Het bestuur van de stichting bestaat uit Wouter Hoogland (voorzitter), de voetbalscheidsrechter Tjeerd Elsinga (secretaris) en Chris Petrus (penningmeester) en zij zullen de toekomstige evenementen gaan voorbereiden. Het festival van 26 september is het eerste wapenfeit van de werkgroep.
De Koffer
Tot 1976 blijft de werkgroep actief. De werkgroep ontvangt jaarlijks 6000 gulden subsidie van de gemeente en daarvan worden verschillende memorabele concerten georganiseerd in het toenmalige café de Koffer, aan de Oosterstraat 8: Yusef Lateef, Clark Terry met Ernie Wilkins, Tete Montoliu, trompettist Woody Shaw en Louis Hayes de drummer van Cannonball Adderley.
De Koffer, toen uitgebaat door Joop Bekkers, is een café, dat ´s nachts tot 4.00 uur open is. In die tijd gaan de cafés stipt om 1 uur ´s nachts dicht. Op straffe van verlies van de vergunning. Enkele gelegenheden in de stad hebben echter wel toestemming voor levende muziek en dus mogen ze tot 4 uur open blijven. De Groningse pianist Be Meiborg en de op 3 oktober 2020 overleden saxofonist Jenne Meinema zijn daar jaren regelmatig te horen.
Niemand minder dan Dexter Gordon speelt in 1972 met het Rein de Graaff Trio in De Koffer. Bobby Jones (saxofoon) is net daarvoor door Charles Mingus uit zijn band gezet en heeft het geluk mee te kunnen spelen met Dexter Gordon.
In februari 1973 speelt Ben Webster, met als gast in de tweede set Piet Noordijk in de Koffer. Henri de Wolf organiseert dit concert in samenwerking met de werkgroep.
Het concert van Ben Webster in 1973 wordt door de VPRO uitgezonden en in 2016 op cd gezet en onder de titel Ben Webster meets Piet Noordijk, live in Groningen uitgebracht door het Nederlands jazz Archief. De presentatie van de cd door Frank Jochemsen van het Jazz Archief vond plaats op 28 mei 2016 in platenzaak Swingmaster in Groningen.
Ben Webster overlijdt een half jaar na het concert.
Op de website van het Poparchief een sfeerimpressie van (het concert in) De Koffer.
Click voor meer over De Koffer.
Einde van de werkgroep
In de periode dat de werkgroep actief is ontbreekt het in Groningen aan een goede, continue infrastructuur voor jazz. Op meerdere plekken in de stad worden jazz-concerten georganiseerd, financiële middelen zijn echter versnipperd of onvoldoende, er is geen aansturing of een visie op de ontwikkeling van jazz in Groningen, podia komen en gaan. Er is behoefte aan een vast jazzpodium (en eigen “jazz-huis”) met voldoende organisatorische en financiële middelen om jazz-activiteiten te organiseren.
De werkgroep is eigenlijk alleen maar opgericht voor het concert van Freddie Hubbard. De werkgroep is minder geïnteresseerd in de lokale scene. Bovendien hebben ze niet de middelen en geen goede basis om dat te realiseren. Reden voor de gemeente Groningen om in de zomer van 1974 mensen uit het jazzcircuit in de stad uit te nodigen voor overleg over de toekomst van de jazz in Groningen.
Een andere Delftenaar die in 1972 naar Groningen komt om psychologie te studeren, Adriaan de Voogd (1953), ook een enthousiaste jazzliefhebber komt in contact met Eddy (ze wonen toevallig in dezelfde straat).
Adriaan bezoekt als jazzliefhebber de kroeg van Eddy, café Lenting, hoek Driemolendrift/ Gedempte Zuiderdiep. Hier vinden met enige regelmatig jazzconcerten plaats en het is een broeinest waar jazzliefhebbers: o.a. Sem van Gelder, Ton Spelbrink en jazzmuzikanten: o.a. Ko de Regt, Hans Hoeksema, Wolter Wierbos, Alan Laurillard, Rein de Graaff, Gwan Kwee, Harry de Wit, elkaar ontmoeten.
In diezelfde periode is ook The White Horse Bar, eigenaar en barkeeper Sem van Gelder, vier straten verderop, een belangrijke ontmoetingsplaats voor vooral blues liefhebbers en later jazzmensen. De klanten van Lenting zijn vaak ook klanten van The White Horse.
De Groningse jazzscene vindt dat er iets gedaan moet worden om de ondermaatse programmering in de stad te verbeteren. Eddy en Adriaan gaan in gesprek met de werkgroep om te praten over de mogelijkheden. En Sem en Adriaan leggen contact met diverse potentiële concertlocaties: o.a. Jongerencentrum VERA in de Oosterstraat
BIM
In die tijd ontwikkelt zich in Amsterdam de BIM (vakbond en beroepsorganisatie voor improviserende musici), het Bimhuis (het vaste podium van de BIM) en de stichting Jazz In Nederland wordt opgericht, de JIN. Deze nieuwe vormen van organisatie van jazz en geïmproviseerde muziek dienen als inspiratiebron voor de Groningers. Ze willen niet alleen concerten in de Koffer van bekende Amerikanen, maar ze willen een subsidie die naar eigen inzicht kan worden besteed: workshops, concerten, sessies, muziekeducatie op scholen enzovoort.
Jazzmarathon
In 1974 is voor de eerste keer in De Oosterpoort de Jazzmarathon georganiseerd, een jaarlijks jazz- en bluesfestival tijdens het Pinksterweekend. Het programma van de Jazzmarathon 1975:
Culturele Nota Geïmproviseerde muziek in Groningen.
In 1974 neemt het toenmalige hoofd van het gemeentelijk Bureau Culturele Zaken, Johan Rijfkogel (“zijn naam zij geprezen tot in lengte van dagen” zou Eddy Detemeyer 10 jaar later in de krant zeggen), het initiatief tot een eerste gesprek in café Lenting met leden van de jazzwerkgroep en de Groninger jazzscene om de behoeften aan jazz en de organisatie ervan in de stad te inventariseren. Meer gesprekken en vergaderingen de maanden daarop volgen en uiteindelijk resulteert dat in 1975 in de vaststelling door de gemeente Groningen van de culturele Nota “Geïmproviseerde muziek in Groningen”.
Op basis daarvan moet de werkgroep worden omgezet in de Stichting Jazz in Groningen met als doelstelling de organisatie en promotie van jazz en geïmproviseerde muziek in Groningen.
Die omzetting gaat niet zonder slag of stoot. De werkgroep vindt eigenlijk dat ze het goed doen en dat er helemaal geen nieuwe stichting nodig is.
De doelstelling van de nieuwe Stichting Jazz biedt duidelijk een veel breder kader voor de organisatie van een breed scala aan jazz en daaraan gerelateerde activiteiten:
- de toevoeging van geïmproviseerde muziek naast jazz geeft een duidelijke muzikale richting aan voor de SJIG
- er is nadrukkelijk aandacht voor muzikale educatie en ontwikkeling door de organisatie van workshops
- er moet ruimte zijn voor concerten door lokale muzikanten.
Met de oprichting van de SJIG wordt ingezet op een goed georganiseerde samenwerking met de bestaande podia als VERA, Het Pakhuis, De Koffer en de Zomermanifestatie/Sterren in het Bos. Juist door die samenwerking moet het mogelijk worden een goed aanbod van jazz en impro in de stad te realiseren. Tevens heeft de SJIG de nadrukkelijk wens om een eigen plek te hebben. De beste garantie voor continuïteit.
Adriaan de Voogd: “Met de oprichting van de SJIG en de samenwerking die daardoor ontstond konden we in feite met hetzelfde geld drie keer zoveel concerten organiseren”.
We zullen het zien de komende jaren.
